Mövlana Kimdir? Həyatı, Əsərləri və Mirası
Mövlana Cəlaləddin Rumi, həm şərqdə, həm də qərbdə çox yaxşı tanınan, dərin fəlsəfi düşüncələri və mənəvi hikmətləri ilə dünya tarixində iz qoymuş bir sufi alim və şairdir. Mövlana kimdir? Bu sualın cavabını onun həyatına, əsərlərinə və təsirinə nəzər salmaqla daha yaxşı anlaya bilərik. Mövlana həm də “Rumi” adı ilə tanınır və onun əsərləri yüzilliklərdir ki, insanlar tərəfindən oxunur, araşdırılır və ilham mənbəyi kimi istifadə olunur.
Mövlana Cəlaləddin Ruminin Həyatı
Mövlana Cəlaləddin Rumi 30 sentyabr 1207-ci ildə Xorasanın Bəlx şəhərində (indiki Əfqanıstan ərazisi) doğulmuşdur. Atası Bəhaəddin Vələd nüfuzlu alim idi və Mövlananın mənəvi dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Ailəsi Moğol istilaları səbəbindən köç etmək məcburiyyətində qalaraq, əvvəlcə Nişapura, daha sonra isə Anadolunun Konya şəhərinə yerləşmişdir.
Konyada Mövlana təhsilini tamamlamış və atasının vəfatından sonra onun yerini tutaraq nüfuzlu bir sufi alimə çevrilmişdir. Mövlana, yalnız dini biliklərlə deyil, həm də insan sevgisi, ədalət və mənəviyyatla zəngin ideyaları ilə də məşhur olmuşdur.
Mövlananın Şəxsiyyəti və Əsas Prinsipləri
Mövlana kimdir sualını daha dərin başa düşmək üçün onun şəxsiyyətini və həyat fəlsəfəsini nəzərdən keçirmək lazımdır. Mövlana sevgi, birlik və tolerantlıq prinsiplərini vurğulayan bir şəxs idi. O, insanları millət, din və mədəniyyət fərqlərindən üstün olan birliyə çağırırdı. Onun sözlərinə görə:
- “Sevgi kainatın əsasıdır.”
- “Nə olursan ol, yenə gəl.” – bu sözlər Mövlananın insanların keçmiş səhvlərindən asılı olmayaraq, yenidən düzgün yol tapmalarını təşviq edən fəlsəfəsinin nümunəsidir.
Şəms Təbrizi ilə Görüş və Təsir
Mövlana Cəlaləddin Ruminin həyatı və yaradıcılığında ən mühüm dönüş nöqtələrindən biri Şəms Təbrizi ilə görüşü olmuşdur. Şəms, Mövlanaya mənəvi dünyanı daha dərindən kəşf etməkdə yardım etmişdir. Onların dostluğu Mövlananın həyatında böyük dəyişikliklər yaratmış və onun yazdığı əsərlərin ruhunu formalaşdırmışdır. Mövlana kimdir? sualına cavab verərkən, Şəms Təbrizinin təsirini nəzərdən qaçırmaq mümkün deyil.
Mövlananın Əsərləri
Mövlana dünya ədəbiyyatında ən məşhur əsərlərdən birinə – **”Məsnəvi”**yə müəlliflik etmişdir. Bu əsər sufi fəlsəfəsinin, sevgi və mənəviyyatın dərin izahını verir. “Məsnəvi”, insanın öz ruhunu tanımaq və Allahla bir olmaq üçün keçməli olduğu mənəvi yolu əks etdirir.
Digər məşhur əsərləri arasında:
- “Divan-i Şəms-i Təbrizi” – Mövlananın dostu Şəms Təbriziyə ithaf olunmuş bir şeir toplusu.
- “Fihi Ma Fih” – Mövlananın düşüncələrinin toplanmış forması.
- “Məkatib” – onun məktublarından ibarət bir toplusudur.
Mövlana əsərlərində sevginin hər şeydən üstün olduğunu və insanın öz daxilindəki mənəviyyatı kəşf etməli olduğunu vurğulamışdır. Onun şeirləri mistik dillə yazılsa da, bütün insanlara xitab edir və sadə, amma dərin hikmətləri ilə tanınır.
Mövlananın Dünya Təsiri
Mövlana Cəlaləddin Ruminin təsiri yalnız İslam dünyası ilə məhdudlaşmır. Onun əsərləri müxtəlif dillərə tərcümə edilmiş və həm şərqdə, həm də qərbdə dərin iz qoymuşdur. Hər il onun xatirəsinə Konya şəhərində təşkil edilən “Şəbi Arus” mərasimi, Mövlananın sevgi və birlik mesajının canlı qalmasını təmin edir.
Mövlana öz əsərləri vasitəsilə insanları:
- Daxili dinclik axtarışına təşviq etmişdir.
- Dinlərarası dialoq və anlayışa çağırmışdır.
- İnsan sevgisinin, təvazökarlığın və tolerantlığın əhəmiyyətini vurğulamışdır.
Mövlananın Mirası
Mövlana Cəlaləddin Rumi günümüzdə də aktualdır. Onun fikirləri və yazıları yalnız dini və fəlsəfi məzmun daşımır, həm də insan həyatına praktiki tətbiq olunan mənəvi dərslər təklif edir. Mövlana sufi dəyərləri əsasında qurulan Mövləvilik ordeninin ilham mənbəyidir. Bu ordenin dərvişləri tərəfindən icra edilən məşhur “Sema” rəqsi, Mövlananın Allahla birləşmə fikrini əks etdirir.
Mövlana və Müasir Dünya
Bugünkü dünyada insanların Mövlanaya olan marağı artmaqdadır. Onun sevgi və harmoniya ilə bağlı mesajları müasir cəmiyyətdə çox aktualdır. Mövlana kimdir sualının cavabı yalnız onun həyatı və əsərlərində deyil, həm də onun ideyalarının bu gün necə yaşamasında gizlidir.
