Bloq

Farabi kimdir? İslam Fəlsəfəsinin İkinci Müəllimi

Farabi, tam adı ilə Əbu Nəsr Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Tərxan ibn Uzlağ Farabi, İslam mədəniyyətinin ən böyük fəlsəfə və elm xadimlərindən biri hesab olunur. O, IX-X əsrlər arasında yaşamış və öz dərin biliyi, fəlsəfi ideyaları və elmi araşdırmaları ilə tarixdə dərin iz buraxmışdır. Farabi kimdir? sualının cavabında, onun fəlsəfə, məntiq, musiqi, riyaziyyat, təbiət elmləri və siyasi nəzəriyyələr sahəsində müstəsna töhfələr verdiyini qeyd etmək vacibdir.

Farabinin Doğum Yeri və Gənclik İlləri

Farabi 870-ci ildə indiki Qazaxıstan ərazisində yerləşən Farab (bugünkü Otrar) şəhərində anadan olmuşdur. Onun fars və türk köklərinə sahib olduğu düşünülür. Erkən yaşlarından elmə marağı olan Farabi Bağdad və Dəməşq kimi elmi mərkəzlərdə təhsil almışdır. Burada o, Ərəstunun, Platonun və digər qədim yunan filosoflarının əsərlərini dərindən öyrənmişdir. O dövrün intellektual iqlimində Farabi öz fəlsəfi yanaşmalarını formalaşdırmağa başlamışdır.

Farabinin Fəlsəfəsi

Farabi “İkinci müəllim” olaraq tanınır, çünki o, Ərəstudan sonra fəlsəfənin ən böyük müəllimi hesab edilir. O, Ərəstunun və Platonun nəzəriyyələrini İslam fəlsəfəsi ilə uyğunlaşdırmağa çalışmış və bu sahədə bir körpü yaratmışdır. Farabi, insanın xoşbəxtliyə çatması üçün ağıl və əxlaqın vacibliyini vurğulayırdı. Onun “Ənənəvi şəhər” (Əl-Mədinə Əl-Fazilə) adlı əsərində ideal bir cəmiyyətin modeli təsvir edilmişdir. Bu modeldə rəhbərliyin əxlaqi və intellektual keyfiyyətlərə əsaslanmalı olduğu bildirilir.

Musiqiyə Töhfələri

Farabi musiqi sahəsində də böyük bir alim olmuşdur. Onun “Kitab Əl-Musiqi Əl-Kəbir” adlı əsəri musiqinin nəzəri əsaslarını izah edən mühüm bir əsərdir. Burada o, musiqinin insan psixologiyasına təsirini və musiqi notlarını geniş şəkildə təsvir etmişdir. Farabinin musiqi nəzəriyyələri Avropada da təsir yaratmış və əsrlər boyu musiqi elmi üçün təməl olmuşdur.

Məntiq və Elmi Araşdırmalar

Farabi məntiq sahəsində də dərin araşdırmalar aparmışdır. O, Aristotel məntiqini daha sadə və başa düşülən bir formada izah edərək onu geniş kütlələrə çatdırmışdır. Farabi məntiqi insanın düşünmə proseslərini təkmilləşdirmək üçün əsas vasitə kimi görürdü. O, həmçinin riyaziyyat, astronomiya və fizika sahələrində də əsərlər yazmışdır.

Siyasi Fəlsəfə və Ədalət Prinsipləri

Farabinin siyasi fəlsəfəsi onun məşhur “Ənənəvi şəhər” əsərində öz əksini tapır. O, idarəçilikdə ədalətin vacibliyini vurğulayır və rəhbərin yalnız bilikli və əxlaqlı bir şəxs olmasının zəruriliyini bildirirdi. Farabi cəmiyyətin harmoniyada olması üçün fərdlərin intellektual və mənəvi inkişafını ön planda tuturdu.

Farabinin Əsərləri

Farabinin çoxsaylı əsərləri olmuşdur və onların əksəriyyəti fəlsəfə, məntiq, musiqi və siyasət sahələrinə aiddir. Onun bəzi məşhur əsərləri bunlardır:

  • “Əl-Mədinə Əl-Fazilə” (Ənənəvi şəhər)
  • “Kitab Əl-Musiqi Əl-Kəbir”
  • “Filosofların Fikirləri”
  • “Fəlsəfə Ensiklopediyası”

Farabinin Təfəkkürü və Onun İslam Mədəniyyətinə Təsiri

Farabinin təfəkkürü İslam mədəniyyətinin intellektual inkişafına böyük təsir göstərmişdir. O, qədim yunan fəlsəfəsinin İslam dünyasına uyğunlaşdırılmasında mühüm rol oynamışdır. Farabinin ideyaları yalnız İslam dünyasında deyil, Avropada da təsir yaratmış və orta əsrlərin intellektual inkişafında mühüm yer tutmuşdur.

Farabinin İrsi və Müasir Əhəmiyyəti

Farabinin ideyaları bu gün də əhəmiyyətini itirməmişdir. Onun fəlsəfi və elmi irsi müxtəlif sahələrdə araşdırılmaqdadır. Farabi kimdir? sualının cavabı yalnız onun həyat və yaradıcılığını anlamaqla deyil, həm də onun irsini qiymətləndirməkdən keçir.

Related Articles

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

Back to top button