Benjamin Franklin Kimdir? Tarixin Dahi Şəxsiyyəti

Benjamin Franklin, Amerika Birləşmiş Ştatlarının qurucularından biri olaraq, tarixin ən nüfuzlu şəxslərindən biri kimi tanınır. O, yalnız bir siyasətçi deyil, həm də elm adamı, yazıçı, ixtiraçı, diplomat və humanist idi. Franklinin müxtəlif sahələrdəki töhfələri, yalnız Amerika tarixinə deyil, bütün dünyaya böyük təsir göstərmişdir. Bu məqalədə onun həyatı, nailiyyətləri və dünyaya qoyduğu miras barədə daha ətraflı danışacağıq.
Benjamin Franklinin Uşaqlıq və Gənclik İlləri
Benjamin Franklin 17 yanvar 1706-cı ildə Massaçusets ştatının Boston şəhərində anadan olmuşdur. Onun ailəsi geniş idi; Franklin 17 uşaqdan 15-cisi idi. Atası Josiah Franklin şam və sabun istehsalı ilə məşğul olurdu, bu isə ailənin dolanışığını təmin etmək üçün kifayət qədər zəhmət tələb edirdi. Franklin gənc yaşlarından oxumağa böyük maraq göstərirdi, lakin ailənin maddi vəziyyəti səbəbindən onun rəsmi təhsili yalnız iki il davam etdi. Buna baxmayaraq, Franklin özünü inkişaf etdirmək üçün kitabxanalarda və özəl mütaliələrlə öz biliklərini artırmağa çalışdı.
Benjamin Franklinin Mətbuat Sahəsində Nailiyyətləri
Gənc yaşlarında Franklin qardaşı James Franklinin sahibi olduğu “New England Courant” adlı qəzetdə işləməyə başladı. O, buradakı təcrübəsi ilə yazıçılıq qabiliyyətini inkişaf etdirdi. 1723-cü ildə Franklin öz müstəqil işini qurmaq üçün Filadelfiyaya köçdü və burada öz çap işlərini yaratdı.
Franklin “Poor Richard’s Almanack” adlı nəşri ilə tanındı. Bu nəşrdə hikmətli sözlər, məsləhətlər və müşahidələr yer alırdı. Onun “Tez yatan, tez qalxan insan sağlam, varlı və ağıllı olar” kimi ifadələri geniş yayılmışdır.
Elm və İxtiraçılıq Sahəsindəki Töhfələri
Franklinin elmə və ixtiraçılığa olan marağı onu müxtəlif eksperimentlər aparmağa yönəltdi. Onun ən məşhur təcrübəsi ildırım haqqında idi. 1752-ci ildə həyata keçirdiyi təcrübə nəticəsində Franklin ildırımın elektrik olduğunu sübut etdi. Bu, elektrik anlayışına dair yeni elmi biliklərin formalaşmasına səbəb oldu.
Franklin bir çox əhəmiyyətli ixtiralara da imza atdı. Bunlar arasında:
- İkiqat fokuslu eynək (bifokal linzalar): Görmə problemlərini həll etmək üçün hazırlanmışdır.
- Franklin sobası: Daha effektiv istilik təmin edən qızdırıcı soba növü.
- Paratoner: Elektrik şokundan qorunmaq üçün evlərin üzərinə yerləşdirilən cihaz.
Franklin, bu ixtiralarından heç biri üçün patent almamışdır, çünki o, bunları insanlığa xidmət üçün hazırladığını düşünürdü.
Siyasət və Diplomatiya Sahəsində Franklinin Rolu
Franklinin siyasət sahəsindəki töhfələri onun həyatındakı ən mühüm nailiyyətlərdən biri sayılır. O, ABŞ-ın müstəqillik hərəkatının əsas liderlərindən biri idi. Franklin, həmçinin ABŞ Konstitusiyasının hazırlanmasında mühüm rol oynamışdır.
1776-cı ildə Franklin, Amerika müstəqilliyini təmin etmək məqsədilə Fransa ilə diplomatik əlaqələr qurmaq üçün Parisə göndərildi. Onun səyləri nəticəsində Fransa ABŞ-ı dəstəklədi və müstəqillik müharibəsində kömək etdi. Franklinin Fransa ilə qurduğu bu əlaqələr müharibənin nəticələrinə böyük təsir göstərmişdir.
Mədəniyyətə və Maarifə Töhfələri
Franklin yalnız siyasətçi və elm adamı deyildi, həm də cəmiyyətin inkişafı üçün bir çox layihə həyata keçirmişdir. O, ilk ictimai kitabxanalardan birini təsis etdi və ictimai məktəblərin inkişafına töhfə verdi. Franklin həmçinin “Pennsylvania Universiteti”nin yaradıcılarından biri idi.
Onun maarifləndirmə ilə bağlı fikirləri, demokratik prinsiplərin və ictimai maarifləndirmənin əsasını qoydu. Franklinin inancları və fəaliyyəti, cəmiyyətin daha ədalətli və bilikli olmasına şərait yaratmışdır.
Benjamin Franklinin Şəxsi Həyatı
Franklinin şəxsi həyatı da maraqlı və rəngarəng idi. 1730-cu ildə Deborah Read ilə evləndi və onların iki övladı oldu. Franklin həyat yoldaşı ilə birlikdə ailə dəyərlərinə önəm verirdi, lakin eyni zamanda işgüzar həyatını da ön planda saxlayırdı.
Franklinin ailə həyatında qarşılaşdığı bəzi çətinliklər, onun iş və şəxsi həyatı arasında balans yaratmaqda göstərdiyi bacarıq, onun çox yönlü şəxsiyyətini nümayiş etdirir.
Franklinin Ölümü və Mirası
Benjamin Franklin 17 aprel 1790-cı ildə 84 yaşında vəfat etmişdir. Onun ölümü yalnız Amerikada deyil, bütün dünyada böyük kədər yaratdı. Franklinin mirası onun yazılarında, ixtiralarında və qurduğu təşkilatlarda yaşamağa davam edir.
Franklinin həyatına dair tədqiqatlar və bioqrafiyalar, onun insanlığa qoyduğu töhfələri anlamağa kömək edir. Franklinin əsas inanclarından biri bu idi: “Həyatda özünü inkişaf etdirmək üçün hər zaman çalışmaq lazımdır.”